Torna çalışmalarda insanların çok ilgi çeken kısım, iki elinde büyü yapar gibi çamura şekil vermek. Torna öğrenmek demek tornada çamur çekmek diye düşünülyor. Ama çektikten sonrada iş var çekmek kadar önemli iş, evet altı kısımın traşlama. Traşlamada çektiği işlerin ifadeler değişir eğer tornada düzgün şekil verebilirdi ise düzgün şekilde traşlama yapmak lazım.
Daha öncede anlatmıştım ben traşlama yaparken shitta diye bir alet kullanıyorum. Bir iki tane bardak kase traşlamak gerekiyorsa direk tornanın disk üstünde çamur ile sabitleşip keseceğim ama çok sayı varsa mutlaka shitta kullanırım. Çunkü iş daha çabuk olur ve daha temiz çıkar.
Atölyemde çok kullanan shitta böyle bir şekil.
Bunlar geçen gün öğrencilere çektirdim. İç boş ama duvar kalın olması iyi olur çunkü belli ağırlık varsa daha rahat çalışabilir. Shitta, çamurun yaş halende olur bisküvi halende de olur sır yapsada olur fark etmez ben son senelerde hepsi sırlayıp pişirip kullanıyorum.
Atölyemdeki temel shitta çesitler.
Bu kadar çeşit varsa küçük bir fincandan kase, şise, tabak kadar her çeşit şeylerin traşlamada kullanabilir.
Bunların ucunda yada içine tornada çektiği şeyler oturturup traşlama yapacağız. Eğer çektiği işler shitta ucundaki çap ya uyuyorsa direk oturturup traşlama başlayabilir ama genellikle oyle tam oturumuyor. O yüzden shitta nın ucuya başka şeyler uygulayıp kullanıyoruz.
Daha önceki yazıda shitta kullanma yol için iki stil var diye anlatmıştım. Shitta’nın ucuya mantar gibi şekil çamur sabitleşip kullanırsa o mantar stil, shitta’nın ucuya sucuk şekilinde çamur koyup kullanırsa sucuk stil diyorum. (Sadece ben öyle diyorum burada anlatmak için. Japonya’da öyle adılanma yoktur her hangi stil olursa sadece shitta denir)
İlk defa shitta kullanarak traşlama yapmak biraz zordur. Bazı insanlar neden bunu kullanmak lazım diye soruyor. Kullanmazsan da olur ama ilerde çeşitli şekiller yapmaya başladığı zaman bazı şekillerin traşlama yaparken shitta kullanmak zorunda kalır simdiden alışmak iyi olur diyorum. Yöntemi tam öğrendikten sonra shittayı kullanmamaya tercih ederse öyle yapsın onun seçim benim için fark etmez ama ihtiyaç olduğu zaman shitta kullanma tekniği elinde olsun istiyorum. Belki ilerde Japonlar gibi tornada biraz yamuk şekiller çekmek tercih edebilir ucu dümdüz değil daha yumuşak dalgalı şekilde ince kibar çekmek isteryebilir o zaman tornanın disk üstünde oturturarak traşlama yapmak yerine shitta üstünde traşlama yapmak iyi olur. Eğer porselen çalışma yaptığı zaman işlerin çok ince olması için deri sertlık değil tam kuru yada tam kurmak uzere deyken traşlama yaplır oyle zamanda shitta kullanmak daha pratik olur. Shitta kullanma bilince, torna çalışmada yapabilir şekil ve ifade daha geniş olur. Ben öyle düşündüğüm için shitta kullanmayı öğretiyorum. Hobi olarak az sayı torna çekenler için fazla gerek olmayabilir ama seri üretim yapanlar yada artistik şekiller çekmek isteyenler için çok fayda olur.
İlk denemede herkesin zorlaşacağı kısım shitta üzerinde traşlama yapacağı şeyleri merkezleşmektir. Mantar stil ve sucuk stil karşılaştırınca mantar stil daha kolay merkezleşebilir o yüzden önce mantar stil öğretiyorum.
Tornada silindirler çektirdikten sonra en son mantar şekil çamur parça çekitiryorum.
Silindirler deri sertlğı kadar kururken bu mantarda deri sertlık olacak. Bundan sonraki aşama için bu sefer resim çizdim. Kesit görünütü olursa daha iyi anlayabilir diye düşündüm.
1.
Mantarı shitta’ya koymadan önce, mantarın altı kısımını shitta’nın ucuna uygun çap ta kesmek lazım. Sonra resim gibi mantarı shitta’nın ucundaki delik içine koyuyor ve çamur ile sabitleşiyor.
2.
Traşlama yapacağı işlere göre shitta üstündeki mantarı uygun çapta kesiyor. Eğer farklı çap olan işler çektiği zaman en büyük çap olana uygun şekilde kesip sonra sırayla küçültecek
3.
Traşlama yapacağı işler mantarın üstüne koyuyor.
4.
İşlerin taban değil tabana yakın duvarın aşağa kısımdaki çapta tutuyor. En rahat sabit tutabilir ve en sağlam kısım ve en kolay merkezleşebilir kısımdır. Bundan sonra işlerin dibinin yan kısmı parmak ile vurarak merkezileşip traşlama başılıyor.
5.
Mantar stilin avantaj, merkezleme daha kolay ve daha sabit tutabilir. Eğer aynı boyut işler 20, 30 tane gibi çok sayı çektiği zaman mantar hazıladığı zaman iş daha çabuk olur.
Dezavantaj ise torna çektiği zaman her zaman mantar da çekmek gerekir ve traşlama başlamadan önceki hazırlık var. İnce belli çay bardağı gibi orta kısımda çap küçülen şekillerde kullanamaz çünkü mantar bardak içine giremiyor.
Eğer ince belli çay bardağı gibi mantar stil kullanamaz şekil işler traşlama yapmak lazım ise sucuk stil kullanacağız.
1.
Shitta’nın ucuya mantar sabitleşmek yerine direk çamuru yapıştıryor.
2.
Çamur kalın olduğu zaman yamulur o yüzden fazlasıyı kesiyor. Çamur kesmek için kullanacağı alet ise böyle yaptım. → Çamur kesme aleti yapalım
3.
işleri koyuyor.
4.
Mantar stil de tabana yakın duvarın aşağa kısımdaki çapta tutuyordu ama sucuk stil de ise tabana yapıştırıyor.
5.
Avantaj, mantar stil gibi işlerin çapta değil tabanda tuttuğu için her çap işler için uygun olur çesitli bardakları sıra fark etmeden aynı shitta ile traşlama yapabilir. Hazırlamak kolay ve çabuk, mantar stilden daha pratik.
Dezavantaj ise merkezleme için mantar stilden daha ustalık lazım.
Mantar stil ve sucuk stil ikiside yapabilirmek iyi olur. Atölyemde ise anlattığım gibi önce mantar stilden öğretiyorum ama merkezlemenin mantığı öğrenince ve el alışınca sucuk stile geçiyorum. Bazı işler için shitta kullanmadan da traşlama yaptırıyorum çekitiği işe göre değişir. Shitta kullanmak daha uygun mu kullanacaksa nasıl shitta ve hangi stil daha uygun böyle şeylerde düşünebilirmek iyi olur.
Mesela Japonların yaptığı gibi özellikle yamuk olarak artistik çekmiş işler ise sucuk stil daha uygun çunkü tabanda işler tutuyor duvar nasıl şekil olduğunu fark etmez.
Ama eğer çok düzgün çekmiş işler ise mantar stil daha iyi olur. Japonlar seramik biraz yamuk şekil seviyoruz ama porselen işlerde ise genellikle tornada çok düzgün şekilde çekiyoruz. Birde daha öncede anlattığım gibi Japonya’da porselen çamur deri sertlık değil tam kuru halende traşlama yapıyoruz dolayısıyla sucuk stil ile tabanda tutmaktan mantar stil ile duvardan tutmak daha sağlam olur. Böyle sebep ile tornada çekilen porselenin traşlama için mantar stil daha uygun olur.
Bozuk Türkçeyi uzun okumaktan sıkırdın mı ? O zaman video bakalım :)
Bodrum'da Seramik Hayatım 